رشد صرافی‌های غیرمتمرکز معاملات دائمی (Perp DEX) اجتناب‌ناپذیر است، زیرا این پلتفرم‌ها از منظر سازوکار اقتصادی، ریسک فروپاشی صرافی‌های متمرکز را به‌طور کامل از بین می‌برند. معماری فنی کنونی نیز به‌سمتی پیش می‌رود که این صرافی‌ها با حذف کامل ریسک امانت‌داری وجوه به دلیل زیر ساخت غیرمتمرکز، تجربه کاربری در سطح صرافی‌هایی مانند بایننس را ارائه دهند.
دوازده ماه آینده، دوره‌ای حیاتی برای رشد این حوزه خواهد بود که برندگان می‌توانند با بهینه‌سازی ساختار طراحی، نقدینگی بازار را انحصاری کنند و بازندگان به پروژه‌هایی متوسط تبدیل خواهند شد که صرفاً با مشوق‌های توکنی سرپا مانده‌اند. چراکه بسیاری از پروژه‌ها صرفا به دلیل هیاهوی ایردراپ و مشوق‌ها، توجه بازار را جلب کرده و پس از مدتی به‌دلیل زیر ساخت ضعیف و ناکارآمد، به فراموشی سپرده می‌شوند. در این مطلب از میهن بلاکچین، به‌سراغ ۸ صرافی غیرمتمرکز معاملات دائمی (Perp DEX) خواهیم رفت و عملکرد آن‌ها را مقایسه می‌کنیم.
مأموریت‌های ضروری در طراحی
فروپاشی FTX در نوامبر ۲۰۲۲ مسیری را که پیش‌تر در صنعت رمزارز به‌طور ضمنی پذیرفته شده بود، یعنی مبادله حق امانت‌داری وجوه در برابر سرعت و نقدینگی، قطع کرد. اما ناگهان در برابر اهمیت امنیت دارایی‌ها، سرعت انجام معاملات بی‌معنی به نظر رسید.
با این حال، نسل اول صرافی‌های Perp DEX مانند GMX V1 و Gains بیش از حد کند و غیرقابل انعطاف بودند و از نظر کیفیت اجرای معاملات، توان رقابت با صرافی‌های متمرکز را نداشتند. این فاصله بین سرعت سطح صرافی غیرمتمرکز و امنیت سطح دیفای (DeFi) به مشکل اصلی صنعت کریپتو تبدیل شد.
امروزه، بسیاری از صرافی‌های جدید Perp DEX به‌طور مستقیم به این مشکل پاسخ می‌دهند. سرعت تطبیق سفارش‌ها به‌طور کلی به کمتر از ۱۰ میلی‌ثانیه رسیده است، تسویه وجوه به‌طور کاملا آنچین انجام می‌شود و وجوه کاربران هرگز تحت مدیریت این پلتفرم‌ها قرار نمیگیرد.
نقدینگی در حال حرکت به‌سمت موتورهای دفتر سفارش (Order Book) است و مدل‌های vAMM دیگر جذابیتی ندارند. هر پلتفرمی که بتواند نخستین بار به سطح ۱ تا ۵ میلیارد دلار حجم معاملات روزانه برسد، مزیت رقابتی پایداری ایجاد خواهد کرد و پای ربات‌های آربیتراژ و کپی تریدینگ را به خود باز می‌کند.
علاوه بر پروژه‌های پرحاشیه‌ای مانند Lighter و Ostium، پروژه Ethereal نیز شایسته توجه است. اگر تیم این پروژه بتواند سرعت تطبیق سفارش‌ها را به زیر ۵ میلی‌ثانیه برساند و همزمان ساختار غیرامانی (Non-Custodial) خود را حفظ کند، این احتمال وجود دارد که به نخستین صرافی غیرمتمرکز در سطح معاملات فرکانس بالا (HFT) که به‌طور مستقیم به مسیریابی مبتنی بر اینتنت (Intent) متصل است، نه صرفاً دفتر سفارش‌های ایزوله، تبدیل شود. در این نوع مسیریابی، بهترین تصمیمات به‌جای کابر و جهت ساده‌سازی گرفته می‌شود.
| پروتکل | بلاکچین/زنجیره زیرساخت | حجم معاملات ۲۴ ساعته | مزیت کلیدی |
|---|---|---|---|
| Hyperliquid | لایه اول اختصاصی + پل رولاپ | ۵۸ میلیارد دلار | سریع‌ترین موتور تطبیق سفارش |
| Vertex | Arbitrum / Base / SEI | ۲.۴۴ میلیارد دلار | قابلیت وام‌دهی تضمین داخلی |
| Drift | Solana | ۱.۶۷ میلیارد دلار | مدل ترکیبی AMM + دفتر سفارش؛ پشتیبانی از مزایده آنی |
| GMX V2 | Arbitrum / Avalanche / Solana | ۱.۰۷ میلیارد دلار | استفاده از خزانه GLP ترکیبی؛ اهرم تا ۵۰ برابر |
| Kwenta | Optimism / Synthetix | ۲.۸ میلیارد دلار (ماهانه) | نقدینگی عمیق دارایی‌های مصنوعی؛ هزینه سرمایه پایین |
| Aevo | OP-Stack زنجیره اپلیکیشن | ۲۳ میلیون دلار | حساب مشترک برای اختیار معامله و قراردادهای دائمی |
| Ethereal | zk-Rollup (در حال تست) | هنوز راه‌اندازی نشده (انتشار در سه‌ماهه سوم ۲۰۲۵) | مبتنی بر مسیر سفارش مبتنی بر اینتنت؛ هدف تطبیق زیر ۵ میلی‌ثانیه و تسویه خالص میان لایه دوم‌ها |
استراتژی‌های نوظهور برای ساخت مزیت رقابتی
واضح است که در نسل جدید Perp DEXها، رقابت تنها بر سر حجم معاملات نیست؛ بلکه محورهای مهمی همچون معاملات مبتنی بر اینتنت، تمرکز عمیق بر سناریوهای خاص بازار و پر کردن خلأهای سیستمی که پروژه‌ای همچون هایپرلیکویید (Hyperliquid) هنوز حل نکرده است، به اولویت تبدیل شده‌اند. در این راستا، استراتژی توسعه پروژه‌های جدید کاملاً مشخص است:
۱. شناسایی نیازهای معاملاتی که هایپرلیکویید هنوز پاسخ نداده است.
۲. ساخت یک لایه اجرایی اختصاصی حول این نیازها.
۳. استفاده از فناوری‌های جدیدی که تا دو سال پیش امکان‌پذیر نبودند.
در حال حاضر، این پروژه‌ها هر کدام روی نواحی خاصی متمرکز شده‌اند:
- Ostium: تمرکز بر دارایی‌های امور مالی سنتی (TradFi Assets).
- Lighter: تمرکز بر عدالت رمزنگاری شده (Cryptographic Fairness).
- edgeX: ارائه تراکنش‌های فوق‌خصوصی (Ultra-Private Throughput).
- Ethereal: توسعه مسیریابی اینتنت میان لایه دوم‌ها (Cross-L2 Intent Routing).
| پروژه | حوزه تخصصی | فناوری/ویژگی کلیدی | بازار هدف | مسئله‌ای که حل می‌کند |
|---|---|---|---|---|
| Ostium | دارایی‌های کلان / قراردادهای دائمی RWA | پیش‌بینی‌کننده RWA + لایه دوم Arbitrum | معامله‌گران کلان اقتصادی | کمبود پوشش دارایی‌های TradFi |
| Lighter | قابلیت تأیید عدالت با اثبات دانش صفر (zk-proof) | zkLighter (بر پایه zk-Rollup) | معامله‌گران امنیت‌محور | عدالت رمزنگاری‌شده |
| edgeX | حریم خصوصی فوق‌العاده، ۲۰۰ هزار سفارش در ثانیه، تطبیق زیر ۱۰ میلی‌ثانیه، اهرم ۱۰۰ برابر | StarkEx (۲۰۰ هزار سفارش در ثانیه، تأخیر زیر ۱۰ میلی‌ثانیه) | نهادهای حرفه‌ای HFT | تقاضای بالای حریم خصوصی |
| Ethereal | مسیریابی مبتنی بر Intent میان لایه دوم‌ها؛ تجمیع نقدینگی و تطبیق بهترین قیمت‌ها | مبتنی بر Intent، RFQ و تجمیع نقدینگی لایه دوم | معامله‌گران جویای بهترین قیمت | مسیریابی مبتنی بر Intent |
وضعیت فعلی بازیگران اصلی در سه‌ماهه سوم ۲۰۲۵
- Hyperliquid: همچنان پادشاه بلامنازع این حوزه است و بسیاری در انتظار دور دوم ایردراپ آن هستند.
- Vertex Protocol و Drift Protocol: پیشگامان معاملات مارجین مشترک (Cross-Margin) روی دو بلاکچین پر سرعت یعنی Arbitrum و Solana.
- edgeX و Lighter: در صورت اثبات عملی قابلیت‌های zk-proof، گزینه‌های ایده‌آل برای ورود مؤسسات خواهند شد.
- Ostium: یک بازیکن نوظهور و احتمالا قوی؛ حجم اسمی معاملات قراردادهای دائمی مرتبط با دارایی‌های واقعی (RWA) در این پروژه، می‌تواند از بازار دارایی‌های بومی کریپتو نیز فراتر رود.
- مدل‌های قدیمی vAMM (مانند GMX و Gains): همچنان پایگاه کاربران خرد قدرتمندی دارند، اما در صورت عرضه نکردن قابلیت دفتر سفارش، ناگزیر سهم بازار خود را از دست خواهند داد.
بازار در حال رشد صرافی‌های غیرمتمرکز معاملات دائمی، در کنار فرصت‌های قابل توجه، با مجموعه‌ای از ریسک‌ها و تهدیدهای کلان نیز مواجه است که می‌تواند مسیر پیشرفت این حوزه را با چالش‌هایی جدی همراه کند. درک این تهدیدها برای سرمایه‌گذاران و توسعه‌دهندگان ضروری است؛ چرا که چشم‌پوشی از آن‌ها می‌تواند به زیان‌های جبران‌ناپذیری منجر شود.
مهم‌ترین این ریسک‌ها عبارت‌اند از:
- ریسک‌های نظارتی: گسترش معاملات دائمی به‌ویژه در حوزه دارایی‌های دنیای واقعی (RWA) باعث شده است رگولاتورها حساسیت بیشتری نسبت به این پروژه‌ها نشان دهند. در صورت عدم رعایت چارچوب‌های قانونی، احتمال محدود شدن فعالیت یا حتی توقف پروژه‌هایی مانند Ostium وجود دارد.
- چالش‌های فنی و مقیاس‌پذیری: دستیابی به سرعت‌های بالای تطبیق سفارش در بسترهای غیرامانی یک چالش جدی است. محدودیت‌های زیرساختی لایه دوم‌ها و احتمال ازدحام شبکه، می‌تواند مانع تحقق وعده‌های فنی پروژه‌هایی مانند Ethereal شود.
- ریسک نقدینگی و تمرکز بازار: تمرکز بخش عمده‌ای از نقدینگی در پروژه‌هایی مانند Hyperliquid، کار را برای سایر رقبا سخت کرده است. عدم وجود بازارهای عمیق و نقدشونده، این پروژه‌ها را در برابر نوسانات شدید قیمت و دستکاری بازار آسیب‌پذیر می‌کند.
- ریسک مدل اقتصادی و پایداری انگیزه‌ها: بسیاری از این پروژه‌ها فعلاً بر مشوق‌های توکنی تکیه دارند. اگر این مشوق‌ها پایان یابد یا ارزش توکن‌ها کاهش پیدا کند، احتمالاً کاربران به‌سرعت از این پروژه‌ها خارج می‌شوند و نقدینگی کاهش می‌یابد.
- تهدیدات امنیتی و حملات سایبری: پیچیدگی روزافزون قراردادهای هوشمند، زمینه را برای ظهور آسیب‌پذیری‌های جدید فراهم کرده است. حملاتی همچون سوءاستفاده از باگ‌های قراردادهای هوشمند و وام‌های سریع می‌تواند به از دست رفتن سرمایه کاربران منجر شود.
- ابهام در میزان پذیرش بازار: با وجود مزایای فنی Perp DEXها، هنوز مشخص نیست که کاربران خرد و سرمایه‌گذاران نهادی تمایل دارند به این زیرساخت‌ها مهاجرت کنند یا همچنان به پلتفرم‌های متمرکز وفادار خواهند ماند.
نتیجه‌گیری
بازار صرافی‌های غیرمتمرکز معاملات دائمی (Perp DEX) در آستانه یک تغییر ساختاری بزرگ قرار دارد. تجربه کاربران از سطح صرفاً امنیت و بدون نیاز به اعتماد (Trustless) فراتر رفته و اکنون سرعت، نقدینگی عمیق و قابلیت‌های نوآورانه مثل مسیریابی مبتنی بر Intent به عوامل کلیدی موفقیت تبدیل شده‌اند.
در این میان، پروژه‌هایی مانند Hyperliquid همچنان بر قله بازار ایستاده‌اند، اما ظهور رقبایی با تمرکز بر حوزه‌های تخصصی مانند دارایی‌های مالی سنتی (Ostium)، حریم خصوصی تراکنش‌ها (edgeX) و معماری پیشرفته لایه دوم (Ethereal) نشان می‌دهد که فضای رقابت در ماه‌های آینده بسیار داغ‌تر خواهد شد.
برای سرمایه‌گذاران و فعالان بازار، اکنون زمان آن رسیده است که فراتر از شاخص‌های سنتی مانند حجم معاملات نگاه کنند و پروژه‌هایی را انتخاب کنند که با نوآوری‌های فنی و مدل‌های اقتصادی پایدار، زمینه‌ساز شکل‌گیری نسل بعدی بازارهای مالی غیرمتمرکز خواهند بود. در این مسیر، آن‌هایی برنده خواهند شد که بتوانند توازن هوشمندانه‌ای میان امنیت، سرعت و تجربه کاربری ایجاد کنند.
